Se connecter
S'inscrire
Fiches gratuites
Formules
Blog
Qui aura 20 en maths ?
💯 Teste ton niveau de maths et tente de gagner un des lots !
S'inscrire au jeu
→
Nouveau
🔥 Découvre nos fiches d'exercices gratuites avec corrections en vidéo !
Accéder aux fiches
→
Se connecter
Tous les niveaux
>
Enseignement de spécialité
>
Plan, produit scalaire, orthogonalité et distance dans l'espace
Exercices types :
1
1
1
ère
partie - Exercice 1
20 min
40
Dans l'espace muni d'un repère
(
O
;
i
→
;
j
→
;
k
→
)
\left(O;\overrightarrow{i} ;\overrightarrow{j} ;\overrightarrow{k} \right)
(
O
;
i
;
j
;
k
)
, on considère les points
M
(
1
;
1
;
3
4
)
M\left(1;1;\frac{3}{4}\right)
M
(
1
;
1
;
4
3
)
,
N
(
0
;
1
2
;
1
)
N\left(0;\frac{1}{2};1\right)
N
(
0
;
2
1
;
1
)
,
P
(
1
;
0
;
−
5
4
)
P\left(1;0;-\frac{5}{4}\right)
P
(
1
;
0
;
−
4
5
)
,
Q
(
4
7
;
24
35
;
23
35
)
Q\left(\frac{4}{7};\frac{24}{35};\frac{23}{35}\right)
Q
(
7
4
;
35
24
;
35
23
)
et
R
(
1
;
0
;
1
)
R\left(1;0;1\right)
R
(
1
;
0
;
1
)
Question 1
Les points
M
M
M
,
N
N
N
et
P
P
P
définissent-ils un plan ?
Correction
Si les vecteurs
A
B
→
\overrightarrow{AB}
A
B
et
A
C
→
\overrightarrow{AC}
A
C
sont colinéaires alors les points
A
,
B
A,B
A
,
B
et
C
C
C
sont alignés donc ils forment une droite.
Si les vecteurs
A
B
→
\overrightarrow{AB}
A
B
et
A
C
→
\overrightarrow{AC}
A
C
ne sont pas colinéaires alors les points
A
,
B
A,B
A
,
B
et
C
C
C
ne sont pas alignés donc ils définissent un plan.
M
N
→
(
x
N
−
x
M
y
N
−
y
M
z
N
−
z
M
)
⇔
M
N
→
(
0
−
1
1
2
−
1
1
−
3
4
)
⇔
M
N
→
(
−
1
−
1
2
1
4
)
\overrightarrow{MN} \left(\begin{array}{c} {x_{N} -x_{M} } \\ {y_{N} -y_{M} } \\ {z_{N} -z_{M} } \end{array}\right)\Leftrightarrow \overrightarrow{MN} \left(\begin{array}{c} {0-1} \\ {\frac{1}{2} -1} \\ {1-\frac{3}{4} } \end{array}\right)\Leftrightarrow \overrightarrow{MN} \left(\begin{array}{c} {-1} \\ {-\frac{1}{2} } \\ {\frac{1}{4} } \end{array}\right)
MN
⎝
⎛
x
N
−
x
M
y
N
−
y
M
z
N
−
z
M
⎠
⎞
⇔
MN
⎝
⎛
0
−
1
2
1
−
1
1
−
4
3
⎠
⎞
⇔
MN
⎝
⎛
−
1
−
2
1
4
1
⎠
⎞
M
P
→
(
x
P
−
x
M
y
P
−
y
M
z
P
−
z
M
)
⇔
M
P
→
(
1
−
1
0
−
1
−
5
4
−
3
4
)
⇔
M
P
→
(
0
−
1
−
2
)
\overrightarrow{MP} \left(\begin{array}{c} {x_{P} -x_{M} } \\ {y_{P} -y_{M} } \\ {z_{P} -z_{M} } \end{array}\right)\Leftrightarrow \overrightarrow{MP} \left(\begin{array}{c} {1-1} \\ {0-1} \\ {-\frac{5}{4} -\frac{3}{4} } \end{array}\right)\Leftrightarrow \overrightarrow{MP} \left(\begin{array}{c} {0} \\ {-1} \\ {-2} \end{array}\right)
MP
⎝
⎛
x
P
−
x
M
y
P
−
y
M
z
P
−
z
M
⎠
⎞
⇔
MP
⎝
⎛
1
−
1
0
−
1
−
4
5
−
4
3
⎠
⎞
⇔
MP
⎝
⎛
0
−
1
−
2
⎠
⎞
On vérifie facilement que les deux vecteurs ne sont pas colinéaires, alors les points
M
,
N
M,N
M
,
N
et
P
P
P
ne sont pas alignés donc ils définissent un plan.
Question 2
Montrer que la droite
(
Q
R
)
\left(QR\right)
(
QR
)
et le plan
(
M
N
P
)
\left(MNP\right)
(
MNP
)
sont orthogonaux.
Correction
Commençons par calculer le vecteur
Q
R
→
\overrightarrow{QR}
QR
.
Q
R
→
(
x
R
−
x
Q
y
R
−
y
Q
z
R
−
z
Q
)
⇔
Q
R
→
(
1
−
4
7
0
−
24
35
1
−
23
35
)
⇔
Q
R
→
(
3
7
−
24
35
12
35
)
\overrightarrow{QR} \left(\begin{array}{c} {x_{R} -x_{Q} } \\ {y_{R} -y_{Q} } \\ {z_{R} -z_{Q} } \end{array}\right)\Leftrightarrow \overrightarrow{QR} \left(\begin{array}{c} {1-\frac{4}{7}} \\ {0-\frac{24}{35} } \\ {1-\frac{23}{35} } \end{array}\right)\Leftrightarrow \overrightarrow{QR} \left(\begin{array}{c} {\frac{3}{7}} \\ {-\frac{24}{35} } \\ {\frac{12}{35} } \end{array}\right)
QR
⎝
⎛
x
R
−
x
Q
y
R
−
y
Q
z
R
−
z
Q
⎠
⎞
⇔
QR
⎝
⎛
1
−
7
4
0
−
35
24
1
−
35
23
⎠
⎞
⇔
QR
⎝
⎛
7
3
−
35
24
35
12
⎠
⎞
D'après la question précédente, nous savons que :
M
P
→
(
0
−
1
−
2
)
\overrightarrow{MP} \left(\begin{array}{c} {0} \\ {-1} \\ {-2} \end{array}\right)
MP
⎝
⎛
0
−
1
−
2
⎠
⎞
et
M
N
→
(
−
1
−
1
2
1
4
)
\overrightarrow{MN} \left(\begin{array}{c} {-1} \\ {-\frac{1}{2} } \\ {\frac{1}{4} } \end{array}\right)
MN
⎝
⎛
−
1
−
2
1
4
1
⎠
⎞
Calculons
M
P
→
⋅
Q
R
→
\overrightarrow{MP} \cdot \overrightarrow{QR}
MP
⋅
QR
et
M
N
→
⋅
Q
R
→
\overrightarrow{MN} \cdot \overrightarrow{QR}
MN
⋅
QR
D'une part :
M
P
→
⋅
Q
R
→
=
0
×
3
7
−
1
×
(
−
24
35
)
−
2
×
12
35
=
0
\overrightarrow{MP} \cdot \overrightarrow{QR}=0\times\frac{3}{7}-1\times\left(-\frac{24}{35}\right)-2\times\frac{12}{35}=0
MP
⋅
QR
=
0
×
7
3
−
1
×
(
−
35
24
)
−
2
×
35
12
=
0
D'autre part :
M
N
→
⋅
Q
R
→
=
−
1
×
3
7
−
1
2
×
(
−
24
35
)
+
1
4
×
12
35
=
0
\overrightarrow{MN} \cdot \overrightarrow{QR}=-1\times\frac{3}{7}-\frac{1}{2}\times\left(-\frac{24}{35}\right)+\frac{1}{4}\times\frac{12}{35}=0
MN
⋅
QR
=
−
1
×
7
3
−
2
1
×
(
−
35
24
)
+
4
1
×
35
12
=
0
Q
R
→
\overrightarrow{QR}
QR
est orthogonal à deux vecteurs
M
N
→
\overrightarrow{MN}
MN
et
M
P
→
\overrightarrow{MP}
MP
non colinéaires du plan
(
M
N
P
)
\left(MNP\right)
(
MNP
)
.
Il en résulte donc que la droite
(
Q
R
)
\left(QR\right)
(
QR
)
et le plan
(
M
N
P
)
\left(MNP\right)
(
MNP
)
sont bien orthogonaux.
Question 3
Démontrer que les vecteurs
M
Q
→
\overrightarrow{MQ}
MQ
;
M
N
→
\overrightarrow{MN}
MN
et
M
P
→
\overrightarrow{MP}
MP
sont coplanaires.
Correction
Commençons par calculer le vecteur
M
Q
→
\overrightarrow{MQ}
MQ
.
M
Q
→
(
x
Q
−
x
M
y
Q
−
y
M
z
Q
−
z
M
)
⇔
M
Q
→
(
4
7
−
1
24
35
−
1
23
35
−
3
4
)
⇔
M
Q
→
(
−
3
7
−
11
35
−
13
140
)
\overrightarrow{MQ} \left(\begin{array}{c} {x_{Q} -x_{M} } \\ {y_{Q} -y_{M} } \\ {z_{Q} -z_{M} } \end{array}\right)\Leftrightarrow \overrightarrow{MQ} \left(\begin{array}{c} {\frac{4}{7} -1} \\ {\frac{24}{35} -1} \\ {\frac{23}{35} -\frac{3}{4} } \end{array}\right)\Leftrightarrow \overrightarrow{MQ} \left(\begin{array}{c} {-\frac{3}{7} } \\ {-\frac{11}{35} } \\ {-\frac{13}{140} } \end{array}\right)
MQ
⎝
⎛
x
Q
−
x
M
y
Q
−
y
M
z
Q
−
z
M
⎠
⎞
⇔
MQ
⎝
⎛
7
4
−
1
35
24
−
1
35
23
−
4
3
⎠
⎞
⇔
MQ
⎝
⎛
−
7
3
−
35
11
−
140
13
⎠
⎞
Les vecteurs
u
→
\overrightarrow{u}
u
;
v
→
\overrightarrow{v}
v
et
w
→
\overrightarrow{w}
w
sont coplanaires s'il existe deux réels
x
x
x
et
y
y
y
tels que :
u
→
=
x
v
→
+
y
w
→
\overrightarrow{u} =x\overrightarrow{v} +y\overrightarrow{w}
u
=
x
v
+
y
w
Soient deux réels
x
x
x
et
y
y
y
, il vient alors que :
M
Q
→
=
x
M
N
→
+
y
M
P
→
\overrightarrow{MQ} =x\overrightarrow{MN} +y\overrightarrow{MP}
MQ
=
x
MN
+
y
MP
(
−
3
7
−
11
35
−
13
140
)
=
x
(
−
1
−
1
2
1
4
)
+
y
(
0
−
1
−
2
)
\left(\begin{array}{c} {-\frac{3}{7} } \\ {-\frac{11}{35} } \\ {-\frac{13}{140} } \end{array}\right)=x\left(\begin{array}{c} {-1} \\ {-\frac{1}{2} } \\ {\frac{1}{4} } \end{array}\right)+y\left(\begin{array}{c} {0} \\ {-1} \\ {-2} \end{array}\right)
⎝
⎛
−
7
3
−
35
11
−
140
13
⎠
⎞
=
x
⎝
⎛
−
1
−
2
1
4
1
⎠
⎞
+
y
⎝
⎛
0
−
1
−
2
⎠
⎞
(
−
3
7
−
11
35
−
13
140
)
=
(
−
x
−
1
2
x
1
4
x
)
+
(
0
−
y
−
2
y
)
\left(\begin{array}{c} {-\frac{3}{7} } \\ {-\frac{11}{35} } \\ {-\frac{13}{140} } \end{array}\right)=\left(\begin{array}{c} {-x} \\ {-\frac{1}{2} x} \\ {\frac{1}{4} x} \end{array}\right)+\left(\begin{array}{c} {0} \\ {-y} \\ {-2y} \end{array}\right)
⎝
⎛
−
7
3
−
35
11
−
140
13
⎠
⎞
=
⎝
⎛
−
x
−
2
1
x
4
1
x
⎠
⎞
+
⎝
⎛
0
−
y
−
2
y
⎠
⎞
(
−
3
7
−
11
35
−
13
140
)
=
(
−
x
−
1
2
x
−
y
1
4
x
−
2
y
)
\left(\begin{array}{c} {-\frac{3}{7} } \\ {-\frac{11}{35} } \\ {-\frac{13}{140} } \end{array}\right)=\left(\begin{array}{c} {-x} \\ {-\frac{1}{2} x-y} \\ {\frac{1}{4} x-2y} \end{array}\right)
⎝
⎛
−
7
3
−
35
11
−
140
13
⎠
⎞
=
⎝
⎛
−
x
−
2
1
x
−
y
4
1
x
−
2
y
⎠
⎞
{
−
x
=
−
3
7
−
1
2
x
−
y
=
−
11
35
1
4
x
−
2
y
=
−
13
140
\left\{\begin{array}{ccc} {-x} & {=} & {-\frac{3}{7} } \\ {-\frac{1}{2} x-y} & {=} & {-\frac{11}{35} } \\ {\frac{1}{4} x-2y} & {=} & {-\frac{13}{140} } \end{array}\right.
⎩
⎨
⎧
−
x
−
2
1
x
−
y
4
1
x
−
2
y
=
=
=
−
7
3
−
35
11
−
140
13
{
x
=
3
7
−
1
2
x
−
y
=
−
11
35
1
4
x
−
2
y
=
−
13
140
\left\{\begin{array}{ccc} {x} & {=} & {\frac{3}{7} } \\ {-\frac{1}{2} x-y} & {=} & {-\frac{11}{35} } \\ {\frac{1}{4} x-2y} & {=} & {-\frac{13}{140} } \end{array}\right.
⎩
⎨
⎧
x
−
2
1
x
−
y
4
1
x
−
2
y
=
=
=
7
3
−
35
11
−
140
13
{
x
=
3
7
−
1
2
×
3
7
−
y
=
−
11
35
1
4
×
3
7
−
2
y
=
−
13
140
\left\{\begin{array}{ccc} {x} & {=} & {\frac{3}{7} } \\ {-\frac{1}{2} \times \frac{3}{7} -y} & {=} & {-\frac{11}{35} } \\ {\frac{1}{4} \times \frac{3}{7} -2y} & {=} & {-\frac{13}{140} } \end{array}\right.
⎩
⎨
⎧
x
−
2
1
×
7
3
−
y
4
1
×
7
3
−
2
y
=
=
=
7
3
−
35
11
−
140
13
{
x
=
3
7
−
3
14
−
y
=
−
11
35
3
28
−
2
y
=
−
13
140
\left\{\begin{array}{ccc} {x} & {=} & {\frac{3}{7} } \\ {-\frac{3}{14} -y} & {=} & {-\frac{11}{35} } \\ {\frac{3}{28} -2y} & {=} & {-\frac{13}{140} } \end{array}\right.
⎩
⎨
⎧
x
−
14
3
−
y
28
3
−
2
y
=
=
=
7
3
−
35
11
−
140
13
{
x
=
3
7
−
y
=
−
11
35
+
3
14
−
2
y
=
−
13
140
−
3
28
\left\{\begin{array}{ccc} {x} & {=} & {\frac{3}{7} } \\ {-y} & {=} & {-\frac{11}{35} +\frac{3}{14} } \\ {-2y} & {=} & {-\frac{13}{140} -\frac{3}{28} } \end{array}\right.
⎩
⎨
⎧
x
−
y
−
2
y
=
=
=
7
3
−
35
11
+
14
3
−
140
13
−
28
3
{
x
=
3
7
−
y
=
−
1
10
−
2
y
=
−
1
5
\left\{\begin{array}{ccc} {x} & {=} & {\frac{3}{7} } \\ {-y} & {=} & {-\frac{1}{10} } \\ {-2y} & {=} & {-\frac{1}{5} } \end{array}\right.
⎩
⎨
⎧
x
−
y
−
2
y
=
=
=
7
3
−
10
1
−
5
1
{
x
=
3
7
y
=
1
10
y
=
−
1
5
÷
(
−
2
)
\left\{\begin{array}{ccc} {x} & {=} & {\frac{3}{7} } \\ {y} & {=} & {\frac{1}{10} } \\ {y} & {=} & {-\frac{1}{5} \div \left(-2\right)} \end{array}\right.
⎩
⎨
⎧
x
y
y
=
=
=
7
3
10
1
−
5
1
÷
(
−
2
)
{
x
=
3
7
y
=
1
10
y
=
−
1
5
×
1
(
−
2
)
\left\{\begin{array}{ccc} {x} & {=} & {\frac{3}{7} } \\ {y} & {=} & {\frac{1}{10} } \\ {y} & {=} & {-\frac{1}{5} \times \frac{1}{\left(-2\right)} } \end{array}\right.
⎩
⎨
⎧
x
y
y
=
=
=
7
3
10
1
−
5
1
×
(
−
2
)
1
{
x
=
3
7
y
=
1
10
y
=
1
10
\left\{\begin{array}{ccc} {x} & {=} & {\frac{3}{7} } \\ {y} & {=} & {\frac{1}{10} } \\ {y} & {=} & {\frac{1}{10} } \end{array}\right.
⎩
⎨
⎧
x
y
y
=
=
=
7
3
10
1
10
1
Il en résulte donc que
M
Q
→
=
3
7
M
N
→
+
1
10
M
P
→
\overrightarrow{MQ} =\frac{3}{7}\overrightarrow{MN} +\frac{1}{10}\overrightarrow{MP}
MQ
=
7
3
MN
+
10
1
MP
Les vecteurs
M
Q
→
\overrightarrow{MQ}
MQ
;
M
N
→
\overrightarrow{MN}
MN
et
M
P
→
\overrightarrow{MP}
MP
sont bien coplanaires.
Question 4
Que peut-on en déduire pour le point
Q
Q
Q
?
Correction
D'après la question précédente, nous avons montré que les vecteurs
M
Q
→
\overrightarrow{MQ}
MQ
;
M
N
→
\overrightarrow{MN}
MN
et
M
P
→
\overrightarrow{MP}
MP
sont coplanaires.
Autrement dit, les points
M
M
M
,
Q
Q
Q
,
N
N
N
et
P
P
P
appartiennent tous à un même plan.
Il en résulte donc que le point
Q
Q
Q
appartient au plan
(
M
N
P
)
\left(MNP\right)
(
MNP
)
Question 5
Quel est le projeté orthogonal du point
R
R
R
sur le plan
(
M
N
P
)
\left(MNP\right)
(
MNP
)
?
Correction
D'après la question
2
2
2
, nous avons montré que la droite
(
Q
R
)
\left(QR\right)
(
QR
)
et le plan
(
M
N
P
)
\left(MNP\right)
(
MNP
)
sont orthogonaux.
De plus, d'après la question
4
4
4
, le point
Q
Q
Q
appartient au plan
(
M
N
P
)
\left(MNP\right)
(
MNP
)
.
Il en résulte donc que le projeté orthogonal du point
R
R
R
sur le plan
(
M
N
P
)
\left(MNP\right)
(
MNP
)
n'est autre que le point
Q
Q
Q
.
Question 6
En déduire la distance du point
R
R
R
au plan
(
M
N
P
)
\left(MNP\right)
(
MNP
)
.
Correction
La distance d'un point
A
A
A
à un plan
(
P
)
\left(P\right)
(
P
)
est la plus courte distance séparant ce point et un point du plan.
Cette distance, la plus courte, du point
A
A
A
au plan
(
P
)
\left(P\right)
(
P
)
correspond à la distance séparant
A
A
A
de son projeté orthogonal
H
H
H
sur le plan
(
P
)
\left(P\right)
(
P
)
.
La distance du point
R
R
R
au plan
(
M
N
P
)
\left(MNP\right)
(
MNP
)
correspond donc à la distance
Q
R
QR
QR
.
Soient
A
(
x
A
;
y
A
;
z
A
)
A\left(x_{A} ;y_{A} ;z_{A} \right)
A
(
x
A
;
y
A
;
z
A
)
et
B
(
x
B
;
y
B
;
z
B
)
B\left(x_{B} ;y_{B} ;z_{B} \right)
B
(
x
B
;
y
B
;
z
B
)
deux points de l'espace.
La distance
A
B
AB
A
B
se calcule comme suit :
A
B
=
(
x
B
−
x
A
)
2
+
(
y
B
−
y
A
)
2
+
(
z
B
−
z
A
)
2
AB=\sqrt{\left(x_{B} -x_{A} \right)^{2} +\left(y_{B} -y_{A} \right)^{2} +\left(z_{B} -z_{A} \right)^{2} }
A
B
=
(
x
B
−
x
A
)
2
+
(
y
B
−
y
A
)
2
+
(
z
B
−
z
A
)
2
Nous savons que
Q
(
4
7
;
24
35
;
23
35
)
Q\left(\frac{4}{7};\frac{24}{35};\frac{23}{35}\right)
Q
(
7
4
;
35
24
;
35
23
)
et
R
(
1
;
0
;
1
)
R\left(1;0;1\right)
R
(
1
;
0
;
1
)
.
Ainsi :
Q
R
=
(
x
R
−
x
Q
)
2
+
(
y
R
−
y
Q
)
2
+
(
z
R
−
z
Q
)
2
QR=\sqrt{\left(x_{R} -x_{Q} \right)^{2} +\left(y_{R} -y_{Q} \right)^{2} +\left(z_{R} -z_{Q} \right)^{2} }
QR
=
(
x
R
−
x
Q
)
2
+
(
y
R
−
y
Q
)
2
+
(
z
R
−
z
Q
)
2
Q
R
=
(
1
−
4
7
)
2
+
(
0
−
24
35
)
2
+
(
1
−
23
35
)
2
QR=\sqrt{\left(1-\frac{4}{7} \right)^{2} +\left(0-\frac{24}{35} \right)^{2} +\left(1-\frac{23}{35} \right)^{2} }
QR
=
(
1
−
7
4
)
2
+
(
0
−
35
24
)
2
+
(
1
−
35
23
)
2
Finalement :
Q
R
=
27
35
QR=\sqrt{\frac{27}{35} }
QR
=
35
27